Column Marianne Loof | Idealist in Siberië

Architecten hebben, net als dominees en priesters, sterke zendingsdrang. En natuurlijk gaat het altijd over essentiële zaken, anders heette het geen zendingsdrang. Met hun ontwerpen hebben architecten grote impact op de gebouwde omgeving, gelukkig maar dat daar idealisten onder zijn. Anno 2017 gaat het over duurzame, energiezuinige gebouwen met groene gevels en over circulair bouwen.

Een krappe honderd jaar geleden voelden veel ingenieurs en architecten zich aangetrokken tot de nieuwe wereld die Lenin in de jonge Sovjet-Unie vorm gaf. Onder de ruim 500 internationale kolonisten trokken ook 25 Nederlandse idealisten naar Kemerovo, een toen nog kleine stad in Siberië. Daar zouden zij, gevoed door de kolen van Krasnaja Gorka, een industrie opbouwen die een belangrijk economische bijdrage moest leveren aan de kwakkelende economie van de Sovjet-Unie.

Naast ingenieur Rutgers trok ook architect Han van Loghem in 1925 naar Kemerovo. Hier ontwierp hij voor de gezinnen van de mijnarbeiders typisch Hollandse rijtjeswoningen en een school. Na twee jaar vertrok hij alweer, teleurgesteld. Zijn grootse plannen waren niet makkelijk in de Russische realiteit gerealiseerd te krijgen.

Toen ik afgelopen week met de Nederlandse ambassadeur een bezoek bracht aan dit Nederlandse erfgoed in Siberië, werd ik gegrepen door deze Nederlandse architect, die Siberië introk om de Russische arbeiders te verheffen met keurige rijtjeshuizen. Door deze manier van wonen zou bovendien ‘het onmatig gebruik van alkohol afnemen’. Op 24 oktober gaat in Eye een film in première over Loghem’s tijd in Siberië: ‘Bouwen te midden van eenzaamheid’. Een aanrader lijkt me.

De idealen van de Sovjet-Unie zijn ingestort en de school, en zeker de ‘worstenwoningen’ zoals de rijtjeswoningen genoemd werden, zijn in erbarmelijke staat. Gelukkig zijn er elk decennium nieuwe idealen waarmee we onze zendingsdrang kunnen vormgeven. Zo lees ik net dat op 2 November de keynote van de BNA Architectendag ‘Designers will save the world’ heet. Need I say more…

oktober 2017, Cobouw.nl