Column Adriaan Mout | Het architectonische detail

Deze week zou ik spreken op een drukbezocht congres in Duitsland. Over de betekenis van het detail in de architectuur en dan in de baksteenarchitectuur in het bijzonder. ‘God is in the detail’, zo citeerde de organisatie van het congres enthousiast Mies van der Rohe.

De traditie van het werken met baksteen in ons land gaat ver terug en kende een hoogtepunt aan het begin van de vorige eeuw met de toepassing in de Amsterdamse School. Architectuur en kunst versmolten, geïnspireerd door het expressionisme, met de baksteen als drager. Eind 80’er, begin 90’er jaren van diezelfde eeuw, nam ‘mijn generatie’ afstand van diezelfde baksteen. We ontwierpen met veel materialen vaak meervormige composities. Vooral stucwerk was populair, gedreven door modernistische motieven. In Duitsland was dit echter al generaties lang de klassieke gevelafwerking. Cynisch genoeg was het vervolgens een Duitser, Hans Kollhoff met zijn monumentale woongebouw Piraeus in Amsterdam, die van grote invloed is geweest op diezelfde generatie architecten. En masse begonnen wij zware bakstenen complexen te ontwerpen en dat tot op de dag van vandaag.

Het neemt niet weg dat er veel verandert, ook als het gaat om de detaillering van baksteen. Weersinvloeden, een tekort aan metselaars, toenemende isolatie-eisen enzovoort, maken dat we ook bakstenen gevels veel meer gaan prefabriceren. Niet meer met volle stenen, maar met strips, voorlopig nog keramisch. Maar ook de minerale baksteenstrip is in opmars. En dat laatste is een ontwikkeling waar je met de nodige argwaan en zorg naar kunt kijken. Want eigenlijk zijn we van een keramische gevel weer terug bij de minerale gevel. En zullen wij over 100 jaar dan nog steeds met zoveel trots naar onze eigen gebouwen terugkijken als we nu doen naar de Amsterdamse School?

God is in the detail, maar mijn bespiegelingen daarover moeten nog even op zich laten wachten. Want ook dit congres is getroffen door de coronakoorts, uitgesteld uit angst voor besmettingen. Helaas zullen de bezoekers dan voorlopig ook niet besmet worden met mijn pleidooi voor de noodzaak en de waarde van het architectonische detail.

maart 2020, Cobouw.nl